به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث، نشست نقد و بررسی کتاب روانشناسی در قرآن کریم به همت معاونت فرهنگی دانشگاه قرآن و حدیث، همزمان با هجدهمین روز از آذرماه سال جاری، با حضور حجت السلام و المسلمین دکتر محمد کاویانی مؤلف کتاب روانشناسی در قرآن و عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دکتر فرید براتی عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در تالار شیخ صدوق این مؤسسه برگزار شد.

در ابتدا این نشست علمی حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد کاویانی در خصوص انگیزه خود از تألیف این کتاب اظهار داشت: در تفکر اسلامی عقیده بر این است که ویژگی های منحصر به فرد انسان و ساختار زندگی وی، به گونه‌ ای است که برای رفتارهای اجتماعی و فردی خویش و همچنین برای سعادت ابدی نیازمند راهنمایی الهی و قوانین و ضوابطی است که ازسوی خداوند متعال توسط وحی تامین گردد.

وی تصریح کرد: بدیهی است که سخن برخلقت ناقص انسان نیست تا وحی برای تکمیل کمبودهای انسان از جهت آفرینش مورد نظر باشد بلکه وحی و قرآن، قوانین و نیازهای انسان و جامعه انسانی را مورد بررسی قرار می‌دهد که انسان را از ناموس فطری دور می‌سازد و فطرت آدمی را به فساد و تباهی می‌کشاند.

حجت الاسلام و المسلمین کاویانی افزود: از تدوین روانشناسی به عنوان یک علم مدت زمان زیادی نمی‌گذرد و در این فاصله تحقیقات چشمگیری صورت پذیرفته است، نتایج گران بهایی در اختیار محققان قرار گرفته است و اما انسان هنوز بسیاری از علوم ضروری را نیاموخته‌ است و علی رغم کوشش‌ های فراوان که در زمینه‌های تعلیم، تربیت و پرورش انسان‌ها به عمل آمد‌ه است، هنوز جرائم، انحراف ها و مشکلات روحی و روانی وجود دارد و در برخی موارد به صورت روز افزون رو به گسترش است.

وی ابراز داشت: ما معتقدیم درست است که روانشناسی در تمام زوایای زندگی بشری حضور یافته است به گونه ‌ای که انسان از هیچ کدام بی‌نیاز نیست، ولی باید توجه داشت که در سلسله مراتب تکاملی موجودات هر اندازه بالاتر می رویم پیچیدگی و در نتیجه پیش بینی ‌ناپذیری‌ها بیشتر می شود.

وی خاطرنشان کرد: بعد انسانی انسان و قانون مندی‌های حاکم بر آن با دیگر موجودات جهان هستی قابل مقایسه نخواهد بود، از همین روی باید به این نکته توجه داشت که روانشناسی محصول دست بشر است به عنوان یک علم تجربی فضای بسیارمحدودی را پیش پای خود قرار داده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: بدیهی است که اساسی ‌ترین منبع و سند دینی که به اعتقاد مسلمانان حتی کلمات و الفاظش نیز، عین کلمات و الفاظ خداوند متعال می باشد همان قرآن کریم است، این کتاب آسمانی به منظور دست ‌یابی به خودشناسی و رشد شخصیت و ارتقای نفس آدمی به مدارج کمال انسانی، مناسب ترین و بهترین راهی را که بتواند زمینه خوشبختی دنیا و آخرت او را فراهم کند به وی نشان داده است.

وی تاکید کرد: بسیاری از آیات قرآنی حاوی دستورات و سفارش‌هایی در زمینه ‌های گوناگون است که در آرامش روانی و روحی انسان تأثیر مثبت داشته است و موجب رفع اضطراب و نگرانی های بشری شده و در نهایت او را به تعادل می‌ رساند.

در ادامه نشست نقد و بررسی کتاب روانشناسی در قرآن دکتر فرید براتی عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در خصوص نقدهای وارد بر این کتاب اظهار داشت: با توجه به اینکه در زمینه روانشناسی اسلامی متون فراوانی توسط افراد کم تجربه و ناشناس در فضای مجازی و اینترنت برای استفاده عموم منتشر می شود، از زحمات و تلاش های حجت الاسلام و المسلمین دکتر کاویانی کمال تشکر و قدردانی را دارم، زیرا در محیطی کاملا آموزشی و پژوهشی این کتاب ارزشمند را برای اهل دانش قلم زدند.

وی تصریح کرد: منابع کتاب روانشناسی اسلامی در قرآن شامل 129 منبع فارسی و 15 منبع انگلیسی می باشد، متاسفانه در این کتاب اشتباهات ویراستاری متعددی وجود دارد که امید است در چاپ های بعدی این اشکالات جهت سهولت در فهم برای عموم رفع گردد.

دکتر براتی در ادامه به بیان اشکالات مفهومی در صفحه 221 این کتاب پرداخت و گفت: موضوعات در این صفحه از کتاب به صورت مفصل توضیح داده نشده است، به عبارت ساده نویسنده بدون دلیل و توضیح کافی عبارات و تقسیم بندی جامع از شاخه ای به شاخه دیگر در مباحث زنجیره ای پریده است و این امر باعث سردرگمی دانشجویان می شود و حق مطلب به صورت کامل ادا نمی شود.

وی اذعان داشت: اهداف تخصصی روانشناسی اسلامی از نظر کاربرد با اهداف تعیین شده در روانشناسی معاصر بسیار متفاوت است و این موضوع در کتاب روانشناسی اسلامی در قرآن به صورت عکس بیان شده است، به گونه ای که نویسنده تفاوت چندانی برای روانشناسی اسلامی و روانشناسی معاصر قائل نشده است، در حقیقت این خلاف واقع است.

دکتر براتی تاکید کرد: متدولوژی روش، پارادایم نیست و اصولا در روانشناسی مفهوم پارادایم غالب معنی نمی شود، و اصولا هیچ مکتبی در پارادایم غالب دارای مفهوم و معنی نمی باشد؛ روانشناسی اسلامی در این کتاب به عنوان یک مکتب زنده و پویا در مقابل روانشناسی معاصر قرار نگرفته است چرا که نویسنده در فصل اول کتاب به اختلاف در متدولوژی با روانشناسی حاضر بسنده می کند.

وی ابراز داشت: روانشناسی معاصر یا بهتر بگوئیم رفتارشناسی کیفیت رفتارموجودات (ارگانیزم) با استفاده از روشهای علمی مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد، برای روانشناسی یک تعریف کلی ذکر می کنیم تا بتواند از جمیع جهات جواب گوی نظریات مطالعه علمی رفتار باشد، دانش روانشناسی درباره مجموع وقایع قابل تحقیق که ارتباط با رفتار موجودات زنده دارند، مطالعه می کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: روانشناسی از دیدگاه اسلام عبارت است از بررسی عامل حیات و آثار حیاتی طبق آموزش های الهی و پیشوایان اسلام، از آنجا که روان یکی از آثار و نشانه های خداوند است در حقیقت علم روانشناسی عهده دار بیان و تفسیر یکی از نشانه های خداوندی می باشد و تحقیقات علمی مربوط به روح و روان نیز می تواند به عنوان یک برداشت اسلامی و الهی مورد استفاده قرار گیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نباید مکتب روانشناسی اسلامی در متون و منابع دینی را با نگاه تقلیدی از روانشناسی معاصر تفسیر و معنا نمود، پس از گذشت 30 سال از انقلاب اسلامی ایران عدم ارائه یک بسته کامل روانشناسی اسلامی بر طبق مکتب پویا و جاودان تعالیم اهل بیت(ع) بزرگ ترین ضعف در تحصیل علوم انسانی و اسلامی حوزه و دانشگاه می باشد.