مجموعه دانشنامه امام حسين عليه السلام کتاب جامعی است که در 14 جلد می باشد و از پانزده بخش و قریب به شش هزار و ششصد صفحه تشكيل شده است.
آگه نیوز/ محمد غفاری
امام حسين عليه السلام در ميان شيعيان، مسلمانان و حتّى ديگر جوامع ، بيشتر با حادثه عاشورا ـ كه درخشان ترين بخش زندگى ايشان است ـ ، شناخته شده است و اگر اين بخش از زندگى ايشان با ديگر دوره هاى آن همراه گردد، شناخت كامل ترى به دست مى دهد. از اين رو ، در اين دانش نامه تمام مقاطع زندگى امام حسين عليه السلام بازگو میشود؛ هر چند حساسيت و بزرگى حادثه عاشورا ايجاب مى كرد كه نسبت به آن مقطع ، بررسى علمى درخور انجام گيرد. مى توان تاريخ زندگى نورانى و افتخارآميز حضرت ابا عبد اللّه الحسين عليه السلام را به پنج دوره تقسيم كرد: دوره اوّل، مقارن با حيات پيامبر صلى الله عليه و آله (۴ ـ ۱۱ق) ؛ دوره دوم، از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله تا پايان خلافت عثمان (۱۱ ـ ۳۵ق) ؛ دوره سوم، مقارن با خلافت امام على عليه السلام (۳۵ ـ ۴۰ق) ؛ دوره چهارم، از شهادت امام على عليه السلام تا هنگام مرگ معاويه و به قدرت رسيدن يزيد (۴۰ ـ ۶۰ ق) ؛ و دوره پنجم، دوران قيام بر ضدّ حكومت يزيد (۶۰ ـ ۶۱ق). بررسى ادوار پنجگانه زندگى امام حسين عليه السلام ، از حضور فعّال و تأثيرگذار ايشان در حوادث و رخدادهاى جامعه اسلامى خبر مى دهد ، چنان كه بررسى سيره و سخنان بر جاى مانده از ايشان ـ كه از حجم نسبتا بالايى برخوردارند و ميراث علمى ايشان تلقّى مى گردند ـ نيز توجّه به پرورش اخلاقى و معنوى انسان ها را به نمايش مى گذارد. هر يك از دوران هاى تاريخ زندگى امام حسين عليه السلام ، ويژگى هاى قابل تأمّل و آموزنده اى دارد : يكى از مهم ترين ويژگى هاى دوره نخست ، پرورش يافتن در دامان پيامبر صلى الله عليه و آله و برخوردارى از تأثيرهاى عاطفى و معنوى پيامبر خداست . در دوره دوم ، انزواى سياسى امام عليه السلام و روابطشان با خُلفا و نقش ايشان در حوادث مهمّ دوران جوانى شان (مانند : فتوحات اِفريقيّه و طبرستان و پيشگيرى از قتل عثمان) ، ويژگى هايى هستند كه بايد مورد بررسى قرار گيرند . ويژگى دوره سوم ، حضور ايشان در جنگ هاى جمل، صفّين و نهروان و نيز حضور فعّال در كنار پدر است. ويژگى دوره چهارم ، همراهى امام حسين عليه السلام با تصميم گيرى هاى امام حسن عليه السلام در برخورد با معاويه و احترام گذاشتن كامل ايشان به برادر است . به علاوه ، اعتراض ها و موضع گيرى هايى در برابر حكومت معاويه از ايشان به چشم مى خورد كه زمينه ساز حادثه عاشورا شمرده مى شوند . و سرانجام به دوره پنجم زندگى امام عليه السلام مى رسيم كه هر چند از نظر زمانى ، نسبت به ديگر دوره ها، كوتاه تر است ؛ امّا مهم ترين، حسّاس ترين و افتخارآميزترين فصل تاريخ زندگانى امام حسين عليه السلام است. نهضت حسينى ، اواخر ماه رجب سال ۶۰ هجرى ، با حركت امام حسين عليه السلام از مدينه به طرف مكّه ، آغاز شد و با بازگشت اهل بيت ايشان به مدينه ، پايان گرفت . اين دوره كوتاه ـ كه كمتر از يك سال به طول انجاميد ۱ ـ ، از نظر كمّيت ، بسيار كوتاه و زودگذر بود ؛ امّا از نظر كيفيت و آثارى كه بر آن مترتّب شد ، بسيار مهم و جاويد و فراموش ناشدنى است. آنچه در اين دوره كوتاه اتّفاق افتاد، نه تنها در تاريخ اسلام، بلكه در تاريخِ بشر، بى نظير است.
دانشنامه امام حسین (ع) حاصل تلاش پژوهشگران موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث و به قلم حجت الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری است و آنچه پرداختن به اين دانش نامه را با وجود آثار فراوان ديگر در اين باره ضرورى مى سازد ، عبارت است از: ۱. جايگاه امام حسين عليه السلام و حادثه عاشورا در فرهنگ شيعه ؛ ۲. ظرفيت گسترده حادثه عاشورا و امام حسين عليه السلام براى بهره برى در مسير كمال انسانى ؛ ۳. گسترش خرافات و سوء استفاده ها از حادثه عاشورا ؛ ۴. مغفول ماندن بخش هاى ديگر زندگانى امام حسين عليه السلام و غلبه نگاه تجزيه اى به زندگانى امام عليه السلام ؛ ۵. عدم استفاده از منابع اصيل و كهن در بيشتر آثار و تأليفات منتشر شده؛ ۶. عدم بررسى زندگانى امام عليه السلام از زاويه هاى تاريخى، حديثى، تفسيرى ، كلامى ، فقهى و... . اينها و برخى ديگر از اسباب و علل، زمينه ساز پرداختن به اين پژوهش شد و اينك مى توان ادّعا كرد با جستجوى گسترده در تمامى مصادر مربوط ، اعم از منابع كهن و جديد، و نيز منظور داشتن ابعاد قرآنى، حديثى، كلامى، فقهى، تاريخى و اجتماعى مسئله ، و نگاه تحليلى ـ انتقادى به اطّلاعات و آگاهى هاى موجود، مجموعه اى نسبتا جامع در باره امام حسين عليه السلام سامان يافته است. اين دانش نامه در 14 جلد می باشد و از پانزده بخش و قریب به شش هزار و ششصد صفحه تشكيل شده است و مرکز چاپ و نشر دارالحدیث در سال 1388 آن را منتشر ساخته است.