با ترجمه فارسی/ محمد محمدی ریشهری - مترجم: حمید رضا شیخی، قم: دار الحدیث، چاپ اول، 1377، 15 ج، 7783ص، وزیری.
مجموعههاى بزرگ حديثى شيعه از ديرباز تاكنون به صورت موضوعى ، سامان يافتهاند. آنچه بر اين موضوعبندى تأثير مىنهد ، نوع نيازها و سؤالهاى شخصى و اجتماعى عصر مؤلفان اين كتب و ضرورت عنواندهى و ايجاد مدخلهاى متناسب با دغدغههاى ذهنى انديشمندان مرتبط موافق و مخالف است . از اين رو ، بروز پرسشهاى جديد و نيازهاى نو ، احتياج به تأليف كتابهايى تازه را در هر عصر ، نشان مىدهد و ميزان الحكمة يكى از اين پاسخهاست .
اين اثر ، حاصل انديشهاى تازه در دهههاى پنجم و ششم قرن حاضر است كه به اقتضاى نيازهاى زمانه ، تنها يك مجموعه حديثىِ اخلاقى و موعظهاى نيست ، اگرچه شامل آن نيز هست . اثر مذكور ، همچنين افزون بر پاسخگويى به نيازهاى عصر خود در عرصههاى گوناگون ، پاسخ مشكلات و شبهات مختلف (از شبهات فلسفى گرفته تا سيره و رفتار پيشوايان حقيقى اسلام) را يك جا و بر اساس معارف هستىشناسانه اهل بيت عصمت و طهارت عليهمالسلام ، عرضه كرده است .
ميزان الحكمة با ارائه آيات الهى و احاديث زندگىساز معصومان عليهمالسلام ، پهنه پرگستره زندگى دينى را پوشش داده و توصيههاى دينى را در بسيارى از مسائل خُرد و كلان جامعه بشرى ارائه كرده است .
مجموعه ميزان الحكمة ، از اين ويژگىها برخوردار است :
1 . هدف از ارائه چنين اثرى ، نگاه جامع به معارف دينى است كه فهم عميق تعاليم الهى را به ارمغان بياورد . اين نگاه ، محصول تفسير هر آيه و يا روايت در منظومه هماهنگ گزارههاى دينى است . اين منظومه ، با كنار هم نهادن اعضاى هر خانواده حديثى بر اساس مضمون ، رسيدن به اين هدف را تسهيل مىكند .
2 . در اين مجموعه تلاش شده تا موضوعبندى احاديث ، با دقّت نظر انجام گيرد و از تكرار احاديث يا تداخل عناوين ، در حدّ امكان خوددارى شود .
3 . اين اثر ، ناظر به روايات فقهى نيست و به ذكر احاديثى كه مضمون اخلاقى يا اجتماعى دارند و يا مربوط به مسائل فكرى و اعتقادىاند ، مىپردازد .
4 . مؤلّف در تنظيم اين اثر ، از مصادر روايى شيعه و اهل سنّت سود جسته و پيش از بيان روايات معصومان عليهمالسلام در هر موضوع ، نخست آيات مربوط به آن را آورده است .
5 . مؤلّف ، اگرچه به اسناد روايات نپرداخته ، اما با بهرهگيرى از تحليل محتوايى احاديث و چينش احاديث مشابه و هممضمون با قرآن ، عقل و ديگر احاديث متقن و معتبر ، تا حدود زيادى توانسته است احاديث نامعتبر را كنار نهد و يا درستىِ آنها را با توضيح و بيان عرضه كند . توضيحات سودمند موجود در ابواب مربوط به پيامبران عليهمالسلامو نيز برخى ابواب مشكل اعتقادى (مانند : قضا و قدر و معرفت) از اين موارد است .
6 . اين مجموعه از 564 عنوان ، 4260 باب و 23030 حديث تشكيل شده است . عنوانهاى اصلى كتاب بر اساس الفبا تنظيم يافته است و با موضوع «ايثار» آغاز مىشود و به موضوع «يقين» خاتمه مىيابد .
ميزان الحكمة در چاپ نخست در ده جلد به قطع رقعى در فاصله سالهاى 1362 ـ 1365 به وسيله مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم به چاپ رسيد و در چاپ بعدى ، همراه با ويرايش جديد در پنج جلد وزيرى چاپ گرديد كه جلد پنجم آن ، فهرستهاى مجموعه را در بر مىگيرد . همچنين در چاپ ديگرى در نه جلد منتشر شد كه جلد نهم ، فهرستها را دربر مىگيرد . اين مجموعه در بيروت نيز در دوازده جلد انتشار يافت .
گفتنى است كه در ويرايش جديد اين كتاب ، اصلاحاتى در آن انجام گرفته كه برخى از آنها ، عبارتاند از : 1 . تصحيح متن احاديث از طريق مقابله آنها با منابع ، 2 . اصلاح و تنقيح عناوين ، 3 . جايگزينى برخى از احاديث به جاى پارهاى از
احاديث تكرارى يا ناهمخوان با عناوين ، 4 . ارجاع بسيارى از احاديث به منابع اوليه آنها ، 5 . استفاده از چاپهاى جديد منابع در استخراج احاديث ، 6 . آوردن نام كامل منابع به جاى علايم اختصارى ، 7 . انتقال منابع احاديث از متن به پانوشت ، 8 . گزينش معتبرترين منابع از ميان منابع متعدد يك حديث و ... .
اين اثر در سال 1376 توسط آقاى حميدرضا شيخى به فارسى ترجمه شد و همراه با متن عربى در پانزده جلد به چاپ رسيد كه جلد پانزدهم آن ، فهرستها و نمايههاى مجموعه است . مشخصات اين چاپ ، عبارت است از : ميزان الحكمة با ترجمه فارسى ، ترجمه حميدرضا شيخى ، قم : دار الحديث ، چاپ دوم ، 1379 ، 15 ج ، وزيرى .
استقبال چشمگير از اين اثر ، موجب گرديد كه تاكنون مجموعا حدود بيست بار (با ترجمه و بدون ترجمه) جديد چاپ گرديده است .
ميزان الحكمة به صورت منتخب نيز منتشر شده است . از آن جا كه اين مجموعه حديثى ، به دليل گستردگى و حجم زياد ، در مواردى نمىتوانست براى پارهاى از خوانندگان مناسب باشد ، گزيده آن ، تدوين گشت تا براى همگان و بخصوص مبلّغان در سفرهاى تبليغى ، قابل بهرهبردارى بيشتر باشد . منتخب ميزان الحكمة ، گزيدهاى است مشتمل بر مهمترين مدخلهاى ميزان الحكمة كه همراه متن و ترجمه به صورت تك جلدى و دو جلدى وزيرى و همچنين يك جلدى رحلى منتشر شده است . در اين گزيده ، 6848 حديث در 419 عنوان اصلى و 1900 عنوان فرعى ، گردآورى و به سبكى زيبا و چشمنواز منتشر شده است . اين منتخب با واژه «ايثار» شروع مىشود و به «يقين» پايان مىپذيرد . مشخصات كتابشناختى چاپهاى مختلف منتخب ميزان الحكمة عبارتاند از:
ـ منتخب ميزان الحكمة، تلخيص: سيد حميد حسينى، قم: دار الحديث، چاپ اوّل، 1422ق، 608 ص، وزيرى (عربى).
ـ گزيده ميزان الحكمة، تلخيص: سيد حميد حسينى، قم: دار الحديث، چاپ اوّل، 1381، 928ص، وزيرى (فارسى).
ـ منتخب ميزان الحكمة، تلخيص: سيد حميد حسينى، قم: دار الحديث، چاپ اوّل، 1381، 2 جلد، 1174ص. وزيرى (عربى ـ فارسى).
ـ منتخب ميزان الحكمة، تلخيص: سيد حميد حسينى، قم: دار الحديث، چاپ دوم، 1383، 667 ص، رحلى (عربى ـ فارسى).