منابع وحیانی قرآن کریم و معارف اهل بیت(ع) در پدیده های انسانی، بستر پژوهش های اسلامی- روانشناسی است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث، حجت الاسلام عباسی با بیان اهمیت در فرصت ها و چالش های پژوهش های اسلامی روانشناسی تصریح کرد: در حالی که دین در تولید و توسعه پژوهش های روانشناختی نقش مهمی دارد این پرسش از سوی فرهیختگان و صاحب نظران طرح می شود که دین چه ارتباطی می تواند با روانشناسی داشته باشد؟

وی در پاسخ به این سوال تصریح کرد: دین یک فرصت مهم برای پژوهش های اسلامی روانشناسی ایجاد کرده اما برخی از فرهیختگان فقط ابعاد دینداری را شامل معارف اعتقادی، دستورات عبادی و توصیه های اخلاقی از دیدگاه استقلالی نسبت به تولید علم روانشناسی اسلامی ارزیابی می کنند.

حجت الاسلام عباسی هویت علمی را بخش مهمی از متون دینی برشمرد و منبع بودن آن را بخشی از توصیف ها، تبیین های روانشناختی، جامعه شناسی، علوم سیاسی و اجتماعی از ویژگی های دین برشمرد.

استاد دانشگاه قران و حدیث با تاکید بر هویت علمی دین که با استناد به آیات و روایات به توصیف و تبیین ویژگی های حیات انسانی پرداخته افزود: معارف دین شامل گزارهای متعددی است که به توصیف پدیده های روانشناختی پرداخته است به عنوان مثال، در منابع اسلامی تعداد زیادی گزاره های دینی درباره ویژگی های روانشناختی انسان مثل انگیزه، هیجان، سازۀ خودکنترلی و غیره وجود دارد.

حجت الاسلام عباسی با اشاره به برخی منابع وحیانی قرآن کریم در ویژگی های انسان گفت: در آیات قرآن کریم مانند آیه 37 سوره انبیا که می فرماید :«خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ » می توانیم به عنوان منبع داده های صحیح و معتبر استفاده کنیم و از این موارد جزئی و کلی بسیار زیاد است.

وی به روایاتی که از پیامبر گرامی اسلام و ائمه معصومین صادر شده پرداخت و گفت: می توانیم به این مطالب تکیه کنیم و این نکات علمی را به عنوان منبع بپذیریم.

حجت الاسلام عباسی گفت: فرصت مهمی که در پژوهش های اسلامی روانشناسی فراهم شده است، حل چالش روش شناسی است و با حل این چالش، حرکت در مسیر روش شناسی مطالعات روانشناختی در متون دینی صورت می پذیرد.

وی با بیان اهمیت تحلیل محتوای متون دینی افزود: لازم است گزاره های قران کریم و روایات با روش تحلیل محتوای کیفی فهم شوند تا به استنباط گزاره های علمی دین منجر شود.

حجت الاسلام عباسی با بیان اینکه روش مبتنی بر اصول فقه که می تواند در پژوهش های اسلامی – روانشناسی یاریگر باشد فراتر از اصول فقه مرسوم شامل مباحث الفاظ و حجیت است، گفت باید به اصول فقه عام و متفاوتی توجه شود که بتوان به استنباط احکام مرتبط با موضوعات روانشناختی پرداخت.

وی با اشاره به اینکه اصول فقه در حوزه های علمیه پاسخگوی پژوهش های اسلامی روانشناسی نیستند تصریح کرد: با این که این اصول با تلاش بزرگان عرصه فقاهت، بر مبنای استنباط احکام شرعی تدوین شده به طور کامل پاسخگوی پرسش های روانشناسی امروزی نیست.

حجت الاسلام عباسی پیشنهاد کرد:اصول فقه باید به گونه ای تنظیم شود که بتواند به توصیف، تبیین و تجویز در موضوعات و مسائل روانشناختی بپردازد.

حجت الاسلام عباسی دربارۀ روش تجربی گفت: برای توسعه پژوهش های اسلامی روانشناسی بر اساس منابع اسلامی می توانیم در چارچوب مبانی و اصول اسلامی از تحلیل آماری و تجربه استفاده کنیم.

وی ضمناً در موضوع چالش های راهبردی افزود: اسلامی سازی پژوهش های روانشناسی ممکن نیست مگر این که سنگ بنای این علم فراهم شود. این سنگ بنا همان مفاهیم اصیل روانشناختی در معارف دینی هستند که نیاز با بازشناسی، توسعه و کاربرد در گسترۀ نظریه ها دارند.

وی دربارۀ چالش راهبردی دیگر تصریح کرد: ضعف یا فقدان مرور در پژوهش های اسلامی روانشناسی موجب شده این حوزه نسبت به ارائۀ یافته های روانشناسی اسلامی در سرفصل های اصلی شامل نظریه های شخصیت، رشد، آسیب شناسی، مدل های درمان، روانسنجی، انگیزش و هیجان و غیره خالی باشد. در حالی که بنابر شواهد موجود کارهای زیادی در موضوعات و مسائل ذیل سرفصل های اصلی روانشناسی با رویکرد اسلامی انجام شده است.

علاوه بر این، عمدۀ ترجمه ها در روانشناسی از زبان انگلیسی به فارسی صورت می گیرد در صورتی که نظریه پردازان کشورهای اسلامی در حوزه های مختلف تحقیق و پاسخگویی به مسائل با رویکرد اسلامی تلاش های فراوانی کرده اند.

حجت الاسلام عباسی در پایان با انتقاد از مترجمانی که ترجمه های غربی و متون انگلیسی را بدون تحقیق انجام می دهند، خواستار توجه بیشتر به تحقیقات صورت گرفته و نظارت بیشتر در این زمینه شد.

گفتنی است، نشست علمی«پژوهش های اسلامی روان شناختی (ظرفیت‌ها و چالش‌ها)» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث با همکاری مجمع رؤسای پژوهشگاه های علوم انسانی – اسلامی درآذرماه در موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث قم برگزار شد.