رساله دکتری آقای محمد مرادی با عنوان «تأویل در روایت های تفسیری»، در بیستمین همایش کتاب سال حوزه به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث، نویسنده در چکیده رساله ی خود آورده است:
این پژوهش زیر عنوان “تأویل در روایتهای تفسیری” بر آن است به این پرسش بنیادین پاسخ دهد که تأویل بر اساس روایتهای حاوی تفسیر، چه معنایی دارد، و دارای چه گونههایی است و چگونه میتوان بر اساس روایتها، برای تأویل چارچوب تعیین کرد تا در دام تأویل به رأی نیفتاد؟ برای یافتن پاسخ مناسب به این پرسش، متنپژوهی مفصلی انجام گرفته تا هر آنچه در متون دربارۀ تأویل وجود دارد، کاویده شود.
در این راستا متون رسمی حدیثی و تفسیری مربوط از نحلههای مختلف، مورد توجه قرار گرفته و احادیث تأویلی آنها شناسایی و بررسی متنی و فقهالحدیثی شده است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و با رویکرد فصل مشترک و بینالأذهانی و یافتن فهم مشترک از تأویل است که مبنای فهم مراد متن است.
یافته های این پژوهش دربارۀ تأویل، از کاربردهای لغوی، حدیثی، قرآنی و تفسیری، بر آن است که تأویل، کشف منظور اصلی و نهایی کلام در ذهن، خارج و نیز ارادۀ معنا و منظوری فراتر از الفاظ و عبارتها است.
بر خلاف آنچه دربارۀ تأویل رایج است، تأویل، تنها ارائۀ معنا و یا مصداقی از یک لفظ و یا عبارت نیست که نسبت معناشناختی با آن نداشته باشد، بلکه تأویل گونه های زیادی دارد و هر کدام در جای خود، بر اساس مبانی زبانشناختی کاربرد دارد.
تفسیر، تعیین مصداق، تعبیر، محقّق کردن، توجیه کردن، فلسفه و حکمت چیزی، جری و تطبیق، یافتن حقیقت متشابه، راز و رمز ممکن در کلام، و گذر از ظاهر یک متن و رسیدن به معنای غیر ظاهری و تداعی معانی، از جمله کاربردهای تأویل است که از روایتهای تفسیری اسلامی به دست میآید.
چرا تأویل و چگونه؟ بخش دیگر این پژوهش است که کوشیده تأویل را لازمۀ کلام و امری ضروری معرفی کند و یادآوری کند که تأویل به خاطر لُغزگویی پدید نیامده است.
در حقیقت، تأویل معنایی است که در کلام و به منظور برقراری مفاهمه وجود دارد، و واقعیتی فرازبانی و فرامکانی و تلقینی و القایی و تحمیلی نیست. لازمۀ سخن گفتن، بخصوص آنجا که از گزاره های فرازمینی صحبت میشود و باید با زبان زمینیان گزارش شود، تأویل است.
اما برای اینکه این اتفاق - که زمینۀ فتنه در آن وجود دارد -، فتنه خیز نشود، باید چارچوبهای لازم را داشته باشد.
این چارچوبها در دو گونۀ مشخص ارائه شده است: گونهای بر آن است که تأویل از آنِ کسانی است که برای این کار آفریده و گماشته شدهاند و جز آنها کسی را یارای آن نیست. و دیگری، بر آن است که همۀ تأویل و یا بخش بزرگی از آن، به جهت اینکه از ساختار عمومی هر زبانی بهره می گیرد، بر اساس اصول زبانشناسی و محاورۀ عمومی است.
بر این اساس، در تأویل باید قواعد زبانی مبنا باشد و هر کسی بر اساس ذائقۀ خود، اقدام به تأویل نکند. در عین حال، مواردی از تأویل دانش خاص و فرامدرسهای می طلبد. و هر چند اندکند، و باید به اهلش واگذار شود.
کلیدواژه: معناشناسی تأویل، روایتهای تفسیری. روایتهای تأویلی. گونههای تأویل. منبعشناسی تأویل. ملاکهای تأویل.
آقای محمد مرادی از اساتید هیئت علمی و مدیر گروه علوم قرآن دانشگاه قرآن و حدیث است.
گفتنی است، نتیجهی ۳۵۰۰ ارزیابی علمی در مرحله اول داوریها و بیش از ۶۰۰ ارزیابی تفصیلی ۲۸۰ استاد و محقق برجسته رشتههای مختلف علمی، ۵۱ کتاب و پایاننامه سطح چهار(دکتری) بهمن ماه 97 در این همایش بررسی و معرفی شد.
در این رقابت علمی، ۴ اثر عنوان "برگزیده" را کسب نموده و ۲۱ اثر، جایگاه "شایسته تقدیر" را احراز نمودند.